تحول دیجیتال، مسیر بقای کسب و کارها

در سال های اخیر فناوری هایی ظهور کرده است که علاوه بر تغییر در زندگی و ارائه امکانات و سرویس های بهتر، تبدیل به بخش جدایی ناپذیر زندگی شده و همانند نیازهای اولیه عدم حضور این فناوری ها زندگی ما را دچار مشکل خواهد کرد. هرچند بسیاری از استفاده کنندگان از فناوری که به عنوان کاربران نهایی شناخته میشوند حتی ممکن است نام فناوری مورد استفاده را ندانند اما در حال استفاده از آنها هستند.در واقع کاربران نهایی نیازی به دانستن جزئیات فناوری ندارند و تنها تمایل دارند از اثرات آنها استفاده کنند . اما مسلما صاحبان کسب و کار که در مشاغل و اصناف مختلف در حال سرویس دهی به مشتریان هستند نیاز دارند تا ضمن آگاهی کامل از فناوری های جدید و تاثیر گذار بتوانند از آنها در کسب و کار خود استفاده کنند . کسب و کارها باید خود را برای تغییری بزرگ آماده کند و به سمت تحول دیجیتال گام بردارند.

فناوری های تحول آفرین

نسل انسان سال ها در حال اختراع و توسعه فناوری ها بوده است . از أواسط قرن هجدهم میلادی انقلاب صنعتی شکل گرفت . در انقلاب صنعتی اول که از اواسط قرن هجدهم تا نوزدهم میلادی در اروپا و آمریکا رخ داد جوامع روستایی و کشاورزی به جوامع صنعتی و شهری تبدیل شدند. صنعت نساجی ، ذوب آهن و ماشین های بخار از اثرات این دوران است . انقلاب صنعتی دوم همزمان با اختراع برق حول محور تولید انبوه شکل گرفت . موتور با احتراق درون سوز در این دوران ساخته شد. انقلاب صنعتی سوم هم با اختراع ترانزیستور و کامپیوتر ها شکل گرفت . درحال حاضر در عصر انقلاب صنعای چهارم هستیم . فناوری های دیجیتال در این دوران تاثیر گذاری فراوانی دارند.

برخی از اصلی ترین این فناوری ها به این شرح هستند.

موبایل :

ارزان شدن و کوچک شدن پردازنده ها و حافظه های ذخیره سازی موجب شده تا از طریق تلفن های همراه هوشمند ، تبلت ها و  لب تاب ها هر شخصی توان پردازش و ذخیره سازی بالایی را در جیب و همراه خود داشته باشد. این موضوع امکان تولید اطلاعات پردازش آنها و ذخیره سازی داده ها را با هزینه کم و سرعت بالا در هر زمان و مکان فراهم میکند.

رایانش ابری:

تا سالها پیش برای ذخیره سازی اطلاعات و یا راه اندازی یک سرور برای نگهداری و پردازش اطلاعات به ضورت اشتراکی با دردسر های فراوان و هزینه های بالایی مواجه بودیم اما در حال حاضر با استفاده از توان پردازشی ابری که از طریق اینترنت و باهزینه پایین در هر لحظه از طریق اینترنت در دسترس هستند این محدودیت برطرف شده است. توسعه دهندگان نرم افزار میتوانند با هزینه های اندک محصولات توسعه داده شده خود را بر روی سرورهای ابری بارگزاری کنند و کاربران از سراسر دینا از طریق وب به آنها دسترسی خواهند داشت.

رایانش کوانتومی :

بیت در یک لحظه می‌تواند یکی از دو رقم صفر یا یک حالت روشن و یا خاموش را به‌خود اختصاص دهد. اما در منطق کوانتومی یک بیت می‌تواند صفر، یک یا هر دو حالت را به‌طور هم‌زمان داشته باشد. به‌عبارت دیگر، اگر در سیستم‌های فعلی یک سیستم می‌تواند یک فرآیند را بررسی کند، یک کامپیوتر کوانتومی این توانایی را دارد تا فرآیندهای بسیار زیادی را مورد ارزیابی قرار دهد.

به‌طور مثال، اگر یک کامپیوتر فرضی دارای ۸ بیت حافظه باشد یک کامپیوتر می‌تواند مشتمل بر ۲۵۶ حالت ممکن باشد که از این ۲۵۶ حالت ممکن در یک لحظه فقط می‌تواند در یک حالت قرار بگیرد. اما در یک کامپیوتر کوانتومی یک کوبیت می‌تواند صفر، یک یا هر دو حالت را به‌طور هم‌زمان داشته باشد که در نتیجه یک کامپیوتر کوانتومی ۸ کوبیتی در یک لحظه می‌تواند به‌طور هم‌زمان در ۲۵۶ وضعیت محاسباتی قرار داشته و زمانی ‌که به نتیجه محاسبات نیاز است، در یک وضعیت ممکن قرار گرفته و مابقی محاسبات را به‌صورت موازی ارائه کند

شبکه های اجتماعی:

امروزه بخش وسیعی از ارتباطات و فعالیت های ما بر روی شبکه های اجتماعی صورت میپذیرد. همه ما علاوه بر زندگی در دنیای فیزیکی در فضای سایبری هم زندگی میکنیم . تمامی فعالیت ها بر روی شبکه های اجتماعی شامل ارتباطات شخصی و کاری بر روی این شبکه ها اتفاق می افتد و تمامی آنها ثبت  می شود.

اینترنت اشیا:

یک سیستم مرتبط با تجهیزات محاسباتی، ماشین های دیجیتالی و مکانیکی، آبجکت ها، حیوانات و یا انسان است که دارای شناسه منحصر بفرد بوده و توانایی انتقال داده روی شبکه، بدون نیاز به تعامل و دخالت انسان را دارد. در واقع اشیا به اینترنت متصل هستند و همانند انسان ها به تولید و انتشار اطلاعات بر روی وب میپردازند.

کلان داده ها :

ابزار ها و دستگاه های دیجیتالی که توسط همه ما در حال استفاده هستند در هر لحظه در حال تولید حجم انبوهی از داده ها هستند. فعالیت ما بر روی شبکه های اجتماعی و اینترنت داده تولید میکند. تمامی عملیات مالی و اقتصادی که به صورت بلادرنگ و در هر لحظه در حال انجام هستند داده تولید میکنند. این داده ها به صورت جریان سیال و بلادرنگ در حال تولید هستند و با توجه به سرعت بالا و حجم زیاد به عنوان کلان داده شناخته میشوند. این داده ها منبع با ارزشی از شناخت نسبت به جهان اطراف است و از آن ها به عنوان نفت دنیای جدید یاد میشود. در صورتی که این داده ها به درستی تحلیل شده و مورد استفاده قرار بگیرند ارزش بالایی ایجاد خواهند کرد.

هوش مصنوعی :

توان پردازشی رایانه ها به قدری افزایش یافته که انتظار داریم بتوانند در بسیاری از موارد جای انسان ها را بگیرند. در صورتی که رایانه توان یادگیری ،‌استدلال ، ‌حل مسئله ، ادراک و برقراری ارتباط با انسان ها را داشته باشد میتوان آن را هوشمند نامید. امروزه هوش مصنوعی در بخش های مهمی از صنعت و زندگی ما جای گرفته و ایفای نقش میکنند.

رباتیک :

مفهومی در برنامه نویسی ربات ها که از سنسور های حسی ، حرکتی ، صوتی و فراصوتی ، نوری و … استفاده میکند تا امکان ارتباط با جهان واقعی را برای ربات ها فراهم کند . این ربات ها میتوانند نسبت به محیط شناخت پیدا کرده و مبتنی بر آن برای رفتار بعدی خود تصمیم بگیرند.

واقعیت افزوده :

یک نمای فیزیکی زنده، مستقیم یا غیرمستقیم (و معمولاً در تعامل با کاربر) است، که عناصری را پیرامون دنیای واقعی افراد اضافه می‌کند. این عناصر بر اساس تولیدات کامپیوتری که از طریق دریافت و پردازش اطلاعات کاربر توسط سنسورهای ورودی مانند صدا، ویدئو، تصاویر گرافیکی یا داده‌های GPS می‌باشد ایجاد می‌شود.

واقعیات مجازی :

واقعیت مجازی به معنای شبیه‌سازی محیط‌های مختلف با استفاده از تکنولوژی کامپیوتری است. در واقعیت مجازی، کاربر به جای تعامل با واسط‌های کاربری سنتی، به‌صورت مجازی درون محیط قرار می‌گیرد و به‌جای تماشای صفحه‌ی کامپیوتر، وارد دنیایی سه‌بعدی می‌شود. کامپیوتر، با شبیه‌سازی حواس انسان که شامل بینایی، شنوایی، لامسه و حتی بویایی است، همچون دروازه‌ای برای ورود به این دنیای مصنوعی عمل می‌کند.

زنجیره بلوک :

فناوری نوظهوری که مبتنی بر نگهداری داده ها و اطلاعات به صورت غیر متمرکز و رمزنگاری شده بنا شده.

یک تکنولوژی نرم‌افزاری فردبه‌فرد است که از یکپارچگی اطلاعات دیجیتال فرد حفاظت می‌کند. این تکنولوژی به جهت ایجاد ارز جایگزین بیت کوین ابداع شد اما می‌توان از آن برای دیگر ارزهای رمزگذاری، سرویس‌های امضای دیجیتال، سیستم‌های رأی‌گیری و دیگر اپلیکیشن‌ها استفاده کرد.

دلایل نیاز به تغییر نگرش در کسب و کار

نسل بشر همواره درگیر تغییر در زندگی خود بوده و دلیل ادامه بقای این گونه در سیاره خاکی توانایی انطباق با تغییرات و سازگاری بالای انسان ها بوده است. تغییراتی که در حال حاضر در مورد آنها صحبت میکنیم اغلب از جنس تغییراتی هستند که توسط خود بشر به وجود آمده اند . در ادامه نگاهی به این قبیل تغییرات و اثر آن بر زندگی خواهیم داشت.

سرعت ورود فناوری  به بازار:

در سالهای دور سرعت ورود فناوری های جدید بسیار پایین بود و سالها طول میکشید تا یک فناوری جدید اختراع ،‌با بازار وارد و نهایتا توسط مشتریان مورد استفاده قرار گیرد . اما امروزه این موضوع تغییر کرده هر روز با فناوری جدیدی مواجه هستیم که به سرعت وارد بازار میشوند و کمی بعد توسط محصول و فناوری جدیدی جایگزین میشود .

نمونه بارز این موضوع شبکه اجتماعی فیسبوک است که پس از مدت کوتاهی از ورود به بازار با استقبال بسیار بالای کاربران مواجه شد و به بیش از یک میلیارد کاربر رسید اما در حال حاضر در حال از دست دادن جایگاه خود است و شاهد اقبال کاربران آن به شبکه های اجتماعی جدید مثل اینستاگرام هستیم .

موقعیت ایران از نظر نفوذ فناوری :

سالها قبل کشوری مثل ایران فاصله زیادی با تکنولوژی روز دنیا داشت . امروزه وقتی صحبت از فناوری های دیجیتال میکنیم دیگر فاصله قبلی نسبت به سطح اول دنیا متصور نیست . مطابق آمار منتشر شده در سال ۲۰۱۸ ضریب نفوذ اینترنت در دنیا ۵۳٪ بوده در حالی که همین آمار در کشور در حدود ۷۰٪ بوده است. تکنولوژی های عمومی تازه وارد به دنیا مثل جدید ترین گوشی های موبایل و سخت افزار ها نیز در مدت کوتاهی پس از بازارهای جهانی در ایران در دسترس است.

تغییر در نسل مشتریان :

نسل های مختلف دارای خصایص اخلاقی و علایق متفاوتی هستند . این تقسیم‌بندی بر اساس شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی متولدین دوره‌های زمانی مختلف در اروپا و آمریکا شکل گرفته است و الزماً دوره‌های تاریخی ذکر شده کاملاً منطبق با شرایط و فرهنگ کشور ما نیست اما از بسیاری جهات، متولدین نسل‌های یکسان در همه جای دنیا دارای ویژگی‌های یکسانی هستند.

نسل X : متولدین ۱۹۶۶ تا ۱۹۷۶ هستند و هم اکنون در بازه سنی حدود ۵۰ سالگی هستند. از آنجا که متولدین نسل X در یک دوره پر تلاطم همزمان با اتفاقات سیاسی جهانی نظیر انقلاب‌های مردمی به دنیا آمده‌اند، تغییر را یک مسئله عادی در زندگی می‌دانند. این افراد عاشق هیجان، یادگیری و برقراری ارتباط با جامعه اطرافشان هستند. افراد این نسل به کار کردن در شرکت‌ها و استرس کاری فراوان عادت کرده‌اند. اکثر این افراد مستقل بوده و سخت کار می‌کنند تا بتوانند به اهدافشان برسند. نسل X نسبت به نسل‌های پیش از خود، دیدگاه منعطف و گسترده‌تری نسبت به نژاد، مذهب، قومیت و گرایش‌های مختلف اخلاقی دارد. این افراد به استفاده از سرویس ها. خدمات شرکت های بزرگ به صورتی که سالها ارائه میشده است عادت دارد و آن را میپسندد.

نسل Y : که متولدین ۱۹۷۷ تا ۱۹۹۴ به این نسل، نسل Millennium (هزاره) نیز گفته می‌شود. این نسل در ایران متولدین بعد از انقلاب اسلامی را شامل می‌شود. متولدین نسل Y همزمان با توسعه بستر فناوری‌های نوین ارتباطی رشد یافته و علاقه‌مند به ارتباط با همسالان و دوستان خود هستند. آن‌ها همواره در تلاشند تا خود را به آخرین تکنولوژی‌های روز مجهز نمایند. آن‎ها در دنیای مجازی با افراد زیادی در ارتباط هستند و از اتفاقات جهان باخبرند. نسل Y همواره سعی می‌کند تا زندگی راحت و بدون دردسری را برای خود فراهم نماید. این نسل علاقمند است کارها را سریع‎تر پیش ببرد و حوصله انجام کارهای طولانی مدت را ندارداین افراد معمولا سلایق متغییری دارند و مشکلی با استفاده از فناوری نداشته و معمولا فناوری های دیجیتال را به سادگی به کار میگیرند.

نسل Z : متولدین ۱۹۹۵ به بعد ، فرزندان نسل x و تا قسمتی هم نسل y هستند. در ایران آن‌ها را تحت عنوان دهه هشتاد و نود می‌شناسیم. اطلاعات در مورد این نسل کمتر است اما میدانیم که فناوری های دیجیتال با زندگی آنها گره خورده و فناوری را با زندگی آمیخته میدانند . نسل Z، نسلی است که زاده تکنولوژی‌، شبکه‌های اجتماعی، اینترنت و گوشی‌های هوشمند بوده و بدون آن‌ها زندگی برایشان معنا ندارد‌. افراد این نسل هر لحظه ممکن است از چیزی دلزده شوند. این موضوع، ریسک فعالیت در این نسل را برخلاف موارد قبلی بالا می‌برد. یکی از نمونه‌های تغییر سلیقه آنی نسل Z، این است که ۲۵ درصد ۱۳ تا ۱۷ ساله‌ها در حال حاضر با فیس‌بوک که سلطان عرصه شبکه‌های اجتماعی محسوب می‌شد، خداحافظی کرده و به سراغ رقبای آن رفته‌اند. اما واضح است که زندگی آن‌ها به شدت تحت تأثیر فناوری و ارتباطات گسترده مجازی قرار گرفته است. دسترسی آسان به اینترنت و ابزارهای مختلف نظیر موبایل، تبلت و لپ تاپ و همچنین حضور گسترده آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی بسیار مشهود است.

هرکدام از این نسل ها علایق و سلایق خود را دارند اما نکته مهم شناختن رفتار آنها در قبال فناوری های دیجیتال و درک این نکته است مشتری که فناوری با زندگی او در هم آمیخته است نمیتواند انتظار دریافت خدمات و سرویس ها را با روش های سنتی داشته باشد. این موضوع اهمیت توجه کسب و کارها به تحول دیجیتال را بیش از پیش نمایان میکند.

تغییر در مدل های کسب و کار:

مدل های کسب و کار نیز در سال های اخیر دستخوش تغییرات فراوانی شده است . تا سالها پیش مفهوم ارزش بیشتر با مفهوم دارایی همراه بود و معمولا هر کجا دارایی بیشتری وجود داشت نشان دهنده ارزش بالاتر بود و کسب و کارها هم بر همین اساس شناخته و دسته بندی میشدند.

در دنیای امروز کسب و کار دانش ،‌ایده ، تفکر انسانی و داده ها ارزش بیشتری از دارایی های فیزیکی دارند . پر ارزش ترین شرکت های جهان در حال حاضر شرکت های مبتنی بر فناوری اطلاعاتی هستند که دارایی اصلی آنها اطلاعات ارزشمندی است که از کاربران در اختیار دارند . کسب و کارهای مبتنی بر پلتفرم به عنوان مدل های جدید کسب و کار ارزش فراوانی ایجاد میکنند . به عنوان نمونه پلتفرم اجاره محل اقامت Airbnb بدون داشتن حتی یک ساختمان از اغلب هتل های زنجیره ای با صدها ساختمان مجلل ارزشمند تر است.

تازه واردان کسب و کار

مدل های جدید کسب و کار و تفکر مبتنی بر اقتصاد مشارکتی و پلتفرم های مبتنی بر ابزار های دیجیتال موجب ایجاد نسل جدیدی از کارآفرینان مدرن در دنیای دیجیتال شده که به دنبال راه اندازی کسب و کاری مقیاس پذیر با رشد انفجاری هستند که از انها به عنوان استارتاپ یاد می‌شود. این تازه واردان فضا را برای کسب و کارهای سنتی تنگ کرده و در بسیاری از موارد بازار آنها را تحت تاثیر قرارداده اند .

رشد کسب و کارهای دیجیتال مبتنی بر مدل های جدید کسب و کار برای بسیاری از اصناف تهدیدی جدی محسوب میشود. از نمونه بارز این نوع کسب و کارها میتوان به تاکسی های اینترنتی نظیر اسنپ و تاثیر آن بر آژانس های کرایه اتومبیل درون شهری اشاره کرد. کسب و کاری که در حال حاضر تقریبا به صورت کامل منقرض شده است.

تحول دیجیتال ،‌ادامه حیات یا قبول شکست

با توجه به تغییرات گفته شده ،‌فناوری های قالب و بازیگران جدید عرصه کسب و کار حال باید دید آینده کسب و کارهایی که سال هاست در حال فعالیت هستند چه خواهد شد . آیا کسب و کارهای غیر دیجیتال کاملا از بین خواهند رفت و میدان را برای استارتاپ های تازه وارد باز خواهند کرد یا پای در مسیر تحول دیجیتال گذاشته و سعی میکنند خود را با روند های جاری همراه سازند. چه بخشی از بازار و تا چه زمانی همچنان در اختیار کسب و کارها با متدهای سابق خواهد بود.

نسل های بعدی چه انتظاراتی برای دریافت سرویس ها و خدمات خواهند داشت و سلیقه انتخاب آنها چه تاثیری بر ادامه حیات کسب و کارهای سنتی خواهد داشت. این ها پرسش های مهمی هستند که صاحبان کسب و کارها باید به آنها توجه داشته و برای آنها پاسخ مناسبی بیایند و استراتژی ادامه کسب و کار خود را مبتنی بر آن تنظیم و طراحی نمایند.

هر جا که رقبای جدید وارد میشوند و یا شرایط تغییر میکند برای همراهی با تغییرات باید در خودمان و کسب و کارمان تحول ایجاد کنیم . در زمان حاضر کسب و کارها نیازمند تحول در نحوه عملکرد و کسب و کار خود هستند و باید بتوانند به دنیای جدید دیجیتال گام بردارند. تحولی جدید در کسب و کارها در راه است ،تحولی برای ادامه حیات ،‌تحول دیجیتال .